O stronie

Przedstawiamy projekt "Sudety na Raty". Zdobywamy szczyty zaliczane do odznaki "Korny Sudetów" oraz szczyty zaliczane do odznaki „Sudecki Włóczykij”. Nie kierujemy się tylko chęcią zdobycia odznak. To pretekst do przemierzania gór. 

Ponieważ Sudety kryją w sobie wiele uroku, tajemnic i można się w nich świetnie realizować w aktywności górskiej. Sudety wręcz oszałamiają niezwykłym bogactwem atrakcji. Charakteryzują się niebywałą różnorodnością. Wędrując nimi możemy podziwiać „alpejskie” krajobrazy w Karkonoszach,skalne miasteczka Gór Stołowych, podziemne trasy Gór Sowich i Złotych, urokliwe miasteczka, zaciszne doliny i niezliczoną ilość zabytków. 

Stąd proces zdobywania Korony może potrwać kilka lat. Jest to zachęta, aby poznawać nowe pasma, szlaki i lokalne ciekawostki, oraz powrócić do miejsc kiedyś już odwiedzonych. Będzie to też dobry trening trekkingowy. 

Zamieszczamy tu relacje z tras w formie krótkiego opisu oraz fotoreportażu z trasy, mapę trasy i profil. Mamy nadzieję, że nasze trasy zainspirują innych do wędrówek. 

Do zobaczenia na trasie.

Małgorzata i Arkadiusz

Kilka słów o Sudetach

Sudety to stary łańcuch górski o zróżnicowanej budowie geologicznej, leżący pomiędzy Bramą Morawską na wschodzie, a doliną Łaby na południu i zachodzie, oraz Niziną Śląską na północy. Pasma Sudetów położone są na terenie Czech, Polski i Niemiec. Natomiast całość przynależy do północnej części Masywu Czeskiego - łańcucha pasm górskich leżących wzdłuż czeskiej granicy na północy, zachodzie i południu. Sudety są zarazem największym i najwyższym pasmem Masywu Czeskiego. W Polsce Sudety leżą na południowo-zachodnim krańcu kraju. Ze względu na wysokość są one zaliczane do średniogórza europejskiego. Są częścią dużego obszaru zwanego przez geografów i geologów Masywem Czeskim. Większość pasm wchodzących w skład Sudetów rozciągniętych jest szerokim łukiem z północnego zachodu na południowy wschód. Łączna długość Sudetów od okolic Bramy Łużyckiej po Bramę Morawską wynosi ok. 300 km, zaś szerokość - ok. 30-50 km.

Sudety zostały wypiętrzone już w początkowym okresie paleozoiku w czasie fałdowania kaledońskiego. Kolejne ruchy górotwórcze, które miały wpływ na obecną rzeźbę Sudetów, wiążą się z orogenezą hercyńską, która miała miejsce w końcowym okresie ery paleozoicznej. Przez kolejne 250 mln. lat Sudety kształtowane były przez niszczące czynniki zewnętrzne. Na skutek działania tych czynników góry zostały prawie zupełnie zrównane i zakryte grubą warstwą osadów, składających się z wapieni i piaskowców. Kolejne fałdowania, tym razem w okresie trzeciorzędu w czasie orogenezy alpejskiej nie spowodowały sfałdowania grubych i sztywnych warstw litosfery, a jedynie rozbiło na wiele części i wyniosło poszczególne części górotworu na większą wysokość. W taki sposób tworzą się góry blokowo - zrębowe, które składają się z oddzielonych od siebie bloków uskokami tektonicznymi i szerokimi kotlinami. Podczas tej ostatniej orogenezy Przedgórze Sudeckie nie podległo wydźwignięciu. Przedgórze jest obecnie terenem szerokim, oddzielonym od Sudetów przez pofałdowany obszar, przykrytym osadami lodowcowymi (głównie lessami i glinami) pochodzącymi z plejstocenu. W czasie orogenezy alpejskiej nasiliły się ponadto zjawiska wulkaniczne, które działały do czwartorzędu. Ich przejawem były ogromne wylewy bazaltowe. Po ustaniu ruchów górotwórczych związanych z orogenezą alpejską nastał czas niszczenia Sudetów przez czynniki zewnętrzne (wietrzenie, lodowce). Skały budujące dzisiaj Sudety powstawały w różnych warunkach, w wyniku odmiennych procesów. Najstarsze z nich wielokrotnie przeszły proces fałdowania, uległy też przeobrażeniu. Góry wielokrotnie były wypiętrzane i niszczone. Główne rysy dzisiejszej rzeźby Sudetów powstały w młodszym trzeciorzędzie, kilkanaście milionów lat temu, kiedy to niemal zrównany stary masyw górski uległ ponownie wypiętrzeniu pod wpływem pionowych ruchów skorupy ziemskiej. Niektóre fragmenty zostały wyniesione silniej, inne słabiej. Dzięki temu np. pozostałości starego krajobrazu możemy zobaczyć zarówno na grzbiecie Karkonoszy jak i w dnie Kotliny Jeleniogórskiej. Kiedyś była to jedna powierzchnia, dziś jej fragmenty rozdziela stromy stok osiągający ponad 1000 metrów wysokości względnej. Właśnie kontrasty między stromymi stokami i łagodnymi wierzchowinami są typowym elementem krajobrazu Sudetów. Charakterystyczne jest również to, że obok pasm górskich występują rozległe kotliny otoczone ze wszystkich stron górami. Odwadniające je rzeki przebijają się przez góry głębokimi przełomami.

Sudety dzieli się na Zachodnie, Środkowe i Wschodnie. Granicę pomiędzy Sudetami Zachodnimi a Środkowymi wyznaczają Brama Lubawska, górny bieg Bobru, Przełęcz Domanowska oraz dolina Nysy Szalonej. Granicę pomiędzy Sudetami Środkowymi a Wschodnimi wyznaczają Przełęcz Międzyleska, wschodni skraj doliny Nysy Kłodzkiej oraz Przełęcz Kłodzka. Przedgórze Sudeckie oddzielone jest od Sudetów wyraźnie widocznym w terenie progiem wykształconym wzdłuż sudeckiego uskoku brzeżnego. Widać to wyraźnie, gdy jedzie się z Wrocławia do Kłodzka lub Jeleniej Góry - Sudety wyrastają nagle z równiny Przedgórza Sudeckiego gwałtownie uciętym wałem. Próg ten ciągnie się - zwiększając stopniowo swą wysokość - na południe od Złotoryi i Jawora, Świebodzic, Bielawy po Złoty Stok. Północną granicę Sudetów wyznacza uskok brzeżny i słabo zaznaczone ich przejście w Pogórze Zachodniosudeckie.

Sudety Wschodnie

Sudety Wschodnie to druga co do wysokości część Sudetów. Sięgają od Bramy Morawskiej na wschodzie po Rów Górnej Nysy, Dolinę Morawy i Kotlinę Kłodzką na zachodzie. W ich skład wchodzą Wysokie i Niskie Jesioniki, Góry Odrzańskie, Góry Opawskie, Góry Złote, Góry Bialskie i Masyw Śnieżnika. Większość terenu Sudetów Wschodnich znajduje się po czeskiej stronie. Dotyczy to całości Jesioników, oraz Gór Odrzańskich.

W tej części Sudetów znajdują się między innymi takie miasta jak Jesenik, Opava, Ostrava, Szumperk, Kłodzko, Stronie Śląskie, Lądek Zdrój, Złoty Stok. Grzbiet Sudetów Wschodnich jest naturalną i historyczną granicą pomiędzy Śląskiem a Morawami.

Budowa geologiczna Sudetów Wschodnich jest inna niż otaczających obszarów. Główny blok tworzony jest przez hercyńskie zrównane struktury fałdowe o południkowym kierunku. Struktury te złożone są ze skał pochodzenia dewońskiego i karbońskiego. Są ponadto ścięte przez dyslokacje, podnoszące w przeszłości zrąb górski intensywniej w północno - zachodniej i środkowej części regionu. Z kolei fragmenty południowo - wschodnie mają charakter zdecydowanie wyżynny. Wzniesienia wznoszące się na najwyższe wysokości budują skały metamorficzne i wulkaniczne.

Sudety Wschodnie stanowią dużo bardziej zwartą grupę górską niż Sudety Środkowe. Nie są podzielone wewnętrznymi uskokami, i właściwie od orogenezy hercyńskiej nie uległy już znacznym przeobrażeniom. Charakteryzują się bardzo masywnymi i spłaszczonymi grzbietami górskimi. Jedynie Góry Złote mają drobniejszą rzeźbę i nie zawsze kopulaste szczyty. Najwyższe szczyty Jesioników i Masywu Śnieżnika przekraczają 1400 m n.p.m. Najwyższym szczytem jest Pradziad - 1491 m n.p.m. Na tych wysokościach panuje już tutaj klimat wysokogórski, któremu towarzyszą ponadprzeciętnie wysokie opady. Zimą i na wiosnę śniegu jest tutaj zazwyczaj bardzo dużo i kończy się on zazwyczaj w maju. Także w okresie letnim należy liczyć się ze znacznymi chłodami i gwałtownymi zmianami pogody. Większość szczytów porośniętych jest lasem świerkowym, jedynie na Śnieżniku występuje piętro łąk alpejskich, a w Wysokich Jesionikach dodatkowo piętro naturalnej kosodrzewiny. Sudety Wschodnie pod względem krajobrazowym charakteryzują się przede wszystkim masywnością i zwartością masywów górskich. W częściach szczytowych znajdują się skałki o ciekawych kształtach powstałych w wyniku długotrwałej erozji. Najwyższe pasmo - Wysokie Jesioniki jest szczególnie łagodne. Na najwyższy szczyt można wjechać kursowym autobusem!!! Nie należy jednak się tylko tym sugerować w ocenie tych gór. Są tutaj również strome zbocza i kotły polodowcowe. Klimat w Sudetach Wschodnich jest surowy i w wyższych partiach typowo wysokogórski, charakteryzujący się bardzo wysokimi opadami i niskimi średnimi temperaturami. To właśnie szczyt Pradziada jest najbardziej zaśnieżonym miejscem w całych Sudetach, a nie Karkonosze. Natomiast w dolinach i w niższych partiach górskich klimat jest dużo łagodniejszy.

Sudety Wschodnie dzielą się na:

- Góry Złote,

- Masyw Śnieżnika,

- Góry Opawskie,

- Wysoki Jesionik,

- Niski Jesionik.

Sudety Środkowe

Sudety Środkowe to część Sudetów ciągnąca się na zachód od Rowu Górnej Nysy i Kotliny Kłodzkiej. Na zachodzie kończą się na Bramie Lubawskiej i na Dolinie Bobru. W ich skład wchodzą Góry Bardzkie, Sowie, Wałbrzyskie, Bystrzyckie, Orlickie, Stołowe i Kamienne, oraz Wzgórza Włodzickie i Wzgórza Ścinawskie. Granicą pomiędzy Górami Bardzkimi i Złotymi, a zarazem między Sudetami Środkowymi i Wschodnimi jest Przełęcz Kłodzka. Natomiast na zachodzie między Górami Wałbrzyskimi a Górami Kaczawskimi nie ma wyraźnej granicy i w tym miejscu Sudety Środkowe przechodzą dość płynnie w Sudety Zachodnie. Niżej - na południe - granicą jest dolina rzeki Bóbr oraz Brama Lubawska i rozdział między środkową a zachodnią częścią Sudetów jest dużo bardziej widoczny. Na obszarze Sudetów Środkowych znajdują się między innymi takie miasta jak Kłodzko, Polanica Zdrój, Duszniki Zdrój, Kudowa Zdrój, Bardo Śląskie, Srebrna Góra, Nowa Ruda, Dzierżoniów, Bielawa, Głuszyca, Jedlina Zdrój, Wałbrzych, Szczawno Zdrój, Mieroszów, Chełmsko Śląskie, Lubawka. Po czeskiej stronie natomiast leży Zamberk, Vamberk, Nachod, Broumov, Teplice nad Metuji, Police nad Metuji, Mezimesti i Adrszpach.

W sensie geologicznym Sudety Środkowe posiadają strukturę nieckowatą, w której główna oś przebiega analogicznie do ogólnego kierunku sudeckiego zrębu, czyli z północnego zachodu na południowy wschód. Obrzeże niecki są tworzone przez metamorficzne, prekambryjskie bloki Gór Orlich, Gór Sowich i Gór Bystrzyckich. Niecka wypełniana jest przez warstwy karbońskie, dewońskie i permskie, a na tych warstwach znajduje się płyta piaskowców o miąższości kilkunastu metrów, które osadzone zostały w trakcie transgresji morskiej. Północno - zachodnia część Sudetów Środkowych podległa wypiętrzeniu, tworząc w ten sposób Góry Stołowe. Część południowo - wschodnia leży w rowie tektonicznym Nysy Kłodzkiej. W spodzie niecki występują mało odporne karbońskie warstwy ze znaczną zawartością węgla kamiennego. Warstwy te wyłaniają się na brzegach niecki budując obniżenia śródgórskie. W permie doszło do warstwowych i żyłowych intruzji magmowych, z której wytworzyły się porfiry budujące Góry Wałbrzyskie i Góry Kamienne. We wschodniej części Sudetów Środkowych występują struktury fałdowe pochodzące z okresu fałdowań hercyńskich. W trzeciorzędzie dyslokacje spowodowały powstanie zapadliska nazywanego rowem Nysy, a które zapoczątkowało formowanie Kotliny Kłodzkiej, która jest obszarem granicznym pomiędzy Sudetami Środkowymi a Sudetami Wschodnimi.

Sudety Środkowe są najniższą częścią Sudetów. Najwyższym ich szczytem jest Wielka Desztna 1115 m n.p.m. w Górach Orlickich. Poza nimi tylko jeszcze w Górach Sowich jeden szczyt przekracza 1000 m n.p.m. (Wielka. Sowa 1015 m n.p.m.). Powyżej 900 m n.p.m. osiągają jeszcze Góry Bystrzyckie, Stołowe i Kamienne. W Górach Wałbrzyskich tylko szczyty Chełmca i Borowej przekraczają 800 m n.p.m., a juz Góry Bardzkie są zdecydowanie niższe i ledwo wyrastają ponad 700 m n.p.m. Do Sudetów Środkowych można zaliczyć także Masyw Ślęży, który jest najwyższym wzniesieniem Przedgórza Sudeckiego i jako jedyny ma charakter rzeźby górskiej, a wysokością mało co ustępuje Górom Bardzkim. Charakterystyczny dla Sudetów Środkowych jest uskok śródsudecki i niecka śródsudecka, w której w przeciągu historii geologicznej wytworzył się ze skamieniałych szczątków roślin węgiel. Powstały one w wyniku fałdowań hercyńskich, które podzieliły dawny masyw kaledoński. Takie zjawisko nie wystąpiło ani w Sudetach Wschodnich ani w Zachodnich. Sudety Środkowe są bardzo zróżnicowane pod względem nie tylko wysokości ale też pod względem rzeźby i budowy geologicznej. Znajdują się tutaj jedyne w Europie góry płytowe jakimi są Góry Stołowe, najstarsze góry w Polsce - Góry Sowie - zbudowane z archaicznych gnejsów, a także Góry Kamienne, których ostre szczyty zbudowane są z powulkanicznych bazaltów. Góry porośnięte są (za wyjątkiem Gór Stołowych) razem z partiami szczytowymi lasem świerkowym, z gdzieniegdzie tylko występującymi naturalnymi buczynami i cisami. Punkty widokowe mieszczą się na wieżach widokowych, na skałkach, lub na polanach szczytowych. W Górach Stołowych wyniesione płyty skalne nie są w zasadzie zarośnięte, dzięki czemu są one świetnym naturalnym tarasem widokowym na Sudety - od Karkonoszy po Sudety Wschodnie. Klimat mimo niedużych wysokości jest surowy a opady wysokie. Gwarantuje to dobre warunki śniegowe zimą. Często mieszkańcy miast nie wiedzą, że w odległości około 100 km od Wrocławia panuje surowa i śnieżna zima. W kotlinach górskich i niższych partiach, oraz na pogórzu średnie temperatury są jednakże wyższe i typowo górski klimat występuje tylko w szczytowych partiach gór. Tradycyjnie najwięcej śniegu zimą jest w Górach Orlickich i Bystrzyckich (słynny z tego Zieleniec), oraz w wyższych partiach Gór Sowich i Kamiennych.

Sudety Środkowe dzielą się na:

- Bramę Lubawską,

- Góry Wałbrzyskie,

- Góry Kamienne,

- Góry Sowie,

- Góry Bardzkie,

- Obniżenie Nowej Rudy,

- Obniżenie Ścinawki,

- Góry Stołowe,

- Pogórze Orlickie,

- Góry Orlickie,

- Góry Bystrzyckie,

- Kotlinę Kłodzką.

Sudety Zachodnie

Sudety Zachodnie to najwyższa część tego pasma leżąca pomiędzy Bramą Lubawską i doliną górnego Bobru na wschodzie, a doliną Łaby na Zachodzie. W skład tej części Sudetów wchodzą Rudawy Janowickie, Góry Kaczawskie, Karkonosze, Góry Izerskie (popularnie nazywane Izerami) i Góry Łużyckie. Według innych podziałów pasmo Sudetów kończy się bardziej na wschód - na Bramie Żytawskiej - i Góry Łużyckie, oraz zaliczany do nich Jesztedstko-kozakovsky hrebet do Sudetów już nie należą. W tej części Sudetów znajdują się takie główne miasta jak: Jelenia Góra, Kamienna Góra, Kowary, Gryfów Śląski, Lubań, Liberec, Jablonec nad Nisou, Trutnov. W Niemczech natomiast znajduje się Żytawa (Zittau), Rumburk, Neustadt, a pod Górami Łużyckimi Drezno (Dresden) i Budziszyn (Bautzen).

Budowa geologiczna Sudetów Zachodnich jest stosunkowo charakterystyczna, gdyż środkowa część tworzona jest przez wielki granitowy batolit powstały w czasie fałdowania hercyńskiego. Batolit otoczony jest metamorficznymi seriami skalnymi. Trwające przez miliony lat procesy denudacyjne spowodowały zrównanie struktur starych oraz przyczyniły się do odsłonięcia granitoidów.

Sudety Zachodnie są najwyższą częścią całego pasma. Śnieżka osiąga wysokość 1602 m n.p.m. i jest zarazem najwyższym szczytem Karkonoszy, Sudetów i całego Masywu Czeskiego. Nad resztą pasm zdecydowanie górują Karkonosze, co jest widoczne zwłaszcza od polskiej strony, ponieważ Śląski Grzbiet uskokiem tektonicznym wznosi się 1,2 km ponad Kotlinę Jeleniogórską. Góry Izerskie osiągają 1126 m n.p.m. (Wysoka Kopa), a Jesztedstko-kozakovsky hrebet 1022 m n.p.m. (Jeszted). Rudawy nie przekraczają tysiąca metrów wysokości, a Góry Kaczawskie ledwie przekraczają 700 m n.p.m. Tak więc Sudety Zachodnie to także część dużych kontrastów. Dotyczy to nie tylko wysokości, ale też budowy geologicznej i klimatu. Geologicznie to Karkonosze (oprócz części Grzbietu Lasockiego) i Góry Izerskie mają wspólny granitowy trzon, powstały podczas hercyńskiej intruzji magmy pomiędzy skały osadowe masywu kaledońskiego. Natomiast Rudawy i część wschodnia Grzbietu Lasockiego powstały ze zlepieńców starych skał osadowych wyniesionych podczas orogenezy hercyńskiej. Góry Kaczawskie są natomiast mieszaniną starych (też i archaicznych łupków) skał metamorficznych i stosunkowo młodych stożków bazaltowych, powstałych podczas aktywności wulkanicznej. Ponadto w Karkonoszach doszło do powstania, podczas zlodowacenia, kilkunastu kotłów i cyrków polodowcowych, a w Karkonoszach, w Górach Izerskich i w Rudawach do powstania gołoborzy. Klimatycznie Sudety Zachodnie są najchłodniejszym rejonem Sudetów. Najzimniej, paradoksalnie, jest nie zawsze w Karkonoszach ale w niższych, choć bardzo rozległych Górach Izerskich. W dolinie górnej Izery wskutek inwersji temperatur potrafi być przymrozek nawet w lipcu, a temperatury są najniższe w Polsce! W Górach Izerskich znajduje się też najniżej położone naturalne piętro kosodrzewiny (około 1000 m.n.p.m. pod Wielką Kopą), zaś sztuczne znajduje się dużo niżej - na Torfowisku Izerskim (około 850 m n.p.m.). W Karkonoszach i Górach Izerskich opady sięgają średnio 1500 mm rocznie i są to, obok Wysokich Jesioników i Gór Orlickich, najbardziej zaśnieżone góry w Sudetach. Ponadto Karkonosze są najbardziej zamglonymi i najbardziej wietrznymi górami w Europie. Wichry nierzadko mają tutaj postać huraganu, a w lecie bardzo częste są ciepłe lecz ekstremalnie mocne wiatry fenowe. Dni bez zamglenia i bezwietrznych jest tutaj 10% i mniej w skali roku. Należy o tym pamiętać wybierając się w góry, ponieważ w dolinach może być już dawno słoneczna i ciepła wiosna, a na górze mróz i ekstremalny wiatr. Dotyczy to zwłaszcza tych, którzy chcą na górę wjechać wyciągiem krzesełkowym. Radzimy szczególnie uważać kiedy nie widać szczytów, a na dole świeci piękne słońce!

Sudety Zachodnie dzielą się na:

- Góry Żytawskie,

- Grzbiet Jesztiedzki,

- Kotlina Liberecka,

- Góry Izerskie,

- Góry Kaczawskie,

- Kotlina Jeleniogórska,

- Karkonosze,

- Rudawy Janowickie,

- Podgórze Karkonoskie.